Lagerspeling

De speling van het lager bepaalt in belangrijke mate de levensduur van en het geruis in het lager. De speling wordt aangegeven in:

1. De radiale speling: dit is de verplaatsing haaks op de hartlijn van de as
2. De axiale speling: dit is de verplaatsing parallel aan de hartlijn van de as

De inwendige speling van een lager is, gemeten zonder belasting, de afstand waarover de ene ring ten opzichte van de andere ring kan bewegen. Tussen de radiale speling van een ongemonteerd en een gemonteerd lager zit doorgaans een verschil. Dit verschil komt door de gekozen as- en huispassing –de plus of min toleranties hiervan– die de binnenring kan oprekken en / of de buitenring in elkaar kan drukken. De beginspeling vóór montage is altijd groter dan de speling tijdens bedrijf. Bij lagers die in bedrijf zijn treden er ook spelingsveranderingen op door warmteuitzetting tussen de binnen- en buitenring.

Lagerspeling in bedrijfstoestand

In het algemeen behoren lagers in bedrijfstoestand praktisch geen speling te hebben. Dit geldt met name voor kogellagers en tonlagers, kegellagers en cilinderlagers. Het gaat hierbij om een kleine positieve speling van een paar micron. De keuze van de juiste speling is afhankelijk van onder andere de toepassing, de as- en huispassingen, en de temperatuur in het lager en de machine.

De radiale spelingsklassen voor niet gemonteerde lagers zijn in ISO-normen en tabellen vastgelegd. Bij de meest voorkomende lagers, zoals groefkogellagers, tonlagers en cilinderlagers wordt de speling bij de productie bepaald.

Toevoegingscodes

• C2: Speling kleiner dan normaal
• C0: Standaard speling voor toepassing waar met de normaal aanbevolen passingen en onder gewone bedrijfsomstandigheden een min of meer juiste speling overblijft
• C3: Speling groter dan C0
• C4: Speling groter dan C3
• C5: speling groter dan C4

As- en huispassingen

Om de optimale levensduur van een lager te bereiken is de selectie van het juiste lager natuurlijk een eerste vereiste. Wanneer de as- en huispassing niet goed zijn afgestemd op het lager zal zelfs het juiste lager vroegtijdig uitvallen.

De ISO toleranties voor het as en huis geven samen met de toleranties voor de boring en de buitendiameter van een lager de passing. De ISO toleranties zijn in een vorm van tolerantievelden vastgelegd ten opzichte van de nullijn. De plaats van het tolerantieveld wordt aangeduid met een letter. Hierbij worden grote letters gebruikt voor de huizen en kleine letters voor de assen.

De keuze van een passing is sterk afhankelijk van de bedrijfsomstandigheden. De juiste keuze wordt bepaald door de rotatieverhouding. Bij een rotatieverhouding gaat het om de beweging van de lagerring, dit is de binnen- of buitenring, ten opzichte van de richting van de belasting.

Er is sprake van een roterende belasting als de ring stilstaat en de belasting roteert of als de ring roteert en de belasting stilstaat. Een stilstaande belasting is de situatie waarbij zowel de ring als de belasting stilstaat of als beiden met dezelfde snelheid roteren. Een andere mogelijkheid is een onbepaalde belasting indien de richting van de belasting varieert door stoten of trillingen.

Het materiaal van de as of van het huis is ook een factor waarmee rekening moet worden gehouden. Zo zet aluminium bij warmte meer uit dan staal. Er zijn daarnaast nog meer factoren die een rol spelen. Denk aan een dunwandig huis, een holle as of hoge trillingen.

De samenhang van het gehele ISO passingsstelsel in relatie tot keuzes, schema’s en aanbevelingen voor losse, vaste en schuifpassingen wordt in de catalogi van onze fabrikanten verder uitgewerkt.